intervistë e Artan Gjyzel Hasanit dhënë gazetarit Uran Krasniqi të PortaliOnline.com
Pse shkruani?
“Nuk shkruaj. Shkruhem” – është një varg nga një poemë e imja.
Çfarë motivesh kanë poezitë e juaja?
Përgjithësisht erotike dhe sociale. Jo rallë një ndërthurrje e të dyjave. Të zbulosh Tjetrin brenda Vetes dhe Veten brenda Tjetrit. Më pëlqen të provokoj. Provokimi është një lloj bisturie që depërton me dhimbje e pa anestezi. Ndryshe nga sa mund të mendohet, kjo gjë kërkon jo vetem mungesë mëshire në raport me Veten, por edhe ndershmëri në raport me Tjetrin.
Çfarë ndikimi mendoni se mund të ketë poezia te njerëzit?
Të shkruarit poezi është një akt individual ndaj nuk mund të flasim për një impakt social kolektiv të poezisë në përgjithësi, por mund të flasim për impakt të poetëve të veçantë në lexues të veçantë. Një pakicë lexuesish ka nevojë për art elitar dhe mesazhet filozofike të Kadaresë apo ekzistencialiste të Arb Elos, por shumica ka nevojë për “bestsellers” plot predikime patetike të Albatros Rexhajt.
“Poezia e madhe ka nevojë për audienca të mëdha”, thoshte Uitman, duke nënkuptuar nivel të lartë cilësor të lexuesve. Duke perifrazuar poetin e famshëm amerikan, do të thoja se poezia e dobët ka nevojë për audiencë të dobët, jocilësore, e cila në vendin tonë, falë edhe zhvillimeve të shpejta në teknologjinë internetore , është me shumicë
Pa dashur të fyej e të keqpërdor dashamirësinë e rreth 15 mijë fansave të mi të deklaruar në facebook, dua të pohoj se nuk duhet konsideruar kurrë numri i madh lexuesve si dëshmi e suksesit të një autori. Poezia ësht art i ndjesive te holla, dhe ne si popull jemi të paedukuar me leximin e poezisë.
Të shkruarit nga art është bërë sport, një sport masiv kombëtar. Kjo dukuri ka një të keqe, se bën masive letërsinë e keqe të shkruar nga një brez “poetësh” injorantë që nuk e dinë se poezia është art, madje arti më fin. Grafomanët janë kudo në internet sot. Ofrojnë barcoleta si poezi, mllefe personale të zakonshme si poezi, paragrafë të tërë llafesh të rradhitur si vargje, kuplete, fjalë të urta, ekuacione, gjëagjëza, proza apo copëza komentesh, pra gjithçka sot serviret nën emrin poezi. Nuk dinë asgjë për ritmin, imazherinë, figuracionin artistik, metaforat, rimat e brendshmë, asociacionet, pra nuk njohin asnjë element bazë të ligjërimit poetik. Por arti poetik nuk mund të jetë llomotitje grafomanësh delirantë.
Nga ana tjetër, fatkeqësisht ky është një proces i pakthyeshëm. Artit Poetik po i afrohet vdekja. Pra është krijuar ajo që në mjekësi quhet “feedback negative” mes autorëve të dobët dhe audiencës së dobët që ushqejnë dhe rrisin njëra tjetrën. Kjo klimë dekurajon ata që duan vërtet të bëjnë art.
“Pse nuk shkruan më ? ”, pyeta një poet dikur shumë premtues. “Për kë të shkruaj?”, më tha. “Për derrat?” ‘Po nuk ka veç derra, ka edhe sorkadhe…” ia ktheva. “Sorkadhe? Ke parë ndonjëherë sorkadhe pranë moçalit ti?”
Cilët autorë ju pëlqejnë, ndërkombëtarë po edhe shqiptarë?
Prozatorë të huaj të preferuar ? Tolstoi,Balzak, Hugo, Mopasan, Edgar Poe, Henry James, Remark, Cvajg, Grin, Markez, Roth, De Lilo, Bukowski, e plot të tjerë. Janë vërtet të shumtë mjeshtrat e mëdhenj prozës botërore.
Poetët e huaj ? Përtej treshes klasike ruse Pushkin, Lermontov, Esenin, shijoj edhe Bodler,Kavafis, D’Anuncio, dhe Neruda.
Refuzoj të rilexoj Beat Generation (Guinsberg and co) dhe poezinë bashkëkohorë anglosaksone të cilën nuk e gjej aspak poetike në tërësinë e vet, me ndonjë përjashtim të vogël sigurisht.
Nga autorë shqiptarë, në prozë vazhdoj të preferoj vetëm Kadarenë, kurse në poezi përveç Mjeda, Migjeni dhe Rreshpja, shijoj Arb Elo-n, që është emri i artit i një poeti të jashtëzakonshëm dhe unikal shqiptar. Pa pasur aspak frikë se mos e teproj, mendoj që Arb Elo duhet studiuar nga kritika letrare ( ku ndodhet kjo kritikë vallë?) dhe të përfshihet në programet dhe antologjitë serioze të specializuara të letërsisë shkollore. Së fundmi më ka tërhequr vëmendjen edhe Alban Bala, një lirik modern që di të krijojë metafora të mahnitshme.
A mund të jetohet sot nga arti i poezisë?
Liriku më i mrekullueshëm shqiptar Frederik Rreshpja vdiq si varfanjak në vitin 2006. Vitet e fundit të jetës i kaloi shpesh i pastrehë duke fjetur në shkallët e Pallatit të Madh të Kulturës.
A shkruani vetëm poezi apo edhe zhanre të tjera?
Përveç poezisë, unë shkruaj dhe botoj edhe në prozë, të shkurtër dhe të gjatë, tregime e romane. Jam marrë edhe me përkthime autorësh të spikatur dhe me publicistikë, kjo e fundit falë punës sime si gazetar për shumë vite.
Cilat janë synimet tuaja si krijuese?
Basti im si autor nuk është vënë me lexuesin, por me letërsinë. Një bast i humbur me artin është fatal për një artist, një bast i fituar me artin është përjetësi, kurse një bast i fituar me lexuesin është diçka e përkohshme si vesa e mengjesit, dhe, nga ana tjetër, një bast i humbur me lexuesin jo gjithnjë duhet parë si humbje artistike.
Nuk e kam fshehur kurrë që si autor dua që në truallin letrar shqiptar të lë një gjurmë unike të paimitueshme.
Ju faleminderit!
http://www.portalionline.com/artan-gjyzel-hasani-dua-qe-ne-truallin-letrar-shqiptar-te-le-nje-gjurme-unike/
